تمرکز و عدم تمرکز در تصمیم گیری

تمرکز و عدم تمرکز در تصمیم گیری

آیا در یک سازمان صنعتی یک مرکز اخذ تصمیم ثابت لازم است که کلیه تصمیمات در آنجا گرفته شود و یا هر کسی در سطح مسئولیت و حیطه نظارتش می­تواند مبادرت به اخذ تصمیم نماید؟ جواب علمی آن یک جمله بیش نیست٬ کشیدن خط باطل و تعیین مرز مطلق بین تمرکز و گریز از تمرکز در یک تصمیم گیری درون یک سازمان به سختی ممکن است.

در کلیه انواع چهارگانه سازمان­ها که دال و لیندبلوم درباره آن­ها تحقیق کرده­اند و به شرح زیر ارائه می­گردد٬ متمرکز کردن مطلق تصمیم گیری میسر نمی­باشد.

اول- سلسله مراتب سازمانی٬ مدیریت بر مبنای سلسله مراتب  hierarchy

دوم- سازمان­های چند تنی٬ مدیریت بر مبنای شرکت جوئی گروه­ها انجام می­گیرد. Polyarchy 

سوم- سازمان­های داد و ستادی٬ مدیریت بر مبنای سوداگری و بده و بستان  bargaining   

چهارم- سازمان­هایی که به صورت بازار آزاد عمل می­کنند.    Free market       

• - سازمان­های نوع اول که مدیریت بر اساس سلسله مراتب اداری بوده و دارای قالبی متحجرند مثل ارتش­ها که سازمان ناچار است همه امور را در داخل کانال سلسله مراتب عمل کند. بدیهی است اکثر تصمیمات به صورت متمرکز در رده­های بالا اخذ می­شود ولی باز هم بر اثر نظریه تفویض اختیار و نظریه حیطه نظارت و نظریه بادبزن فرماندهی تعدادی از تصمیمات در سطوح مختلف توسط عناصری حاکم بر همان سطح٬ پس از مطالعات لازم گرفته می­شود. ولی آنچه مسلم است در این نظام نیز٬ تمرکز مطلق در اخذ تصمیم وجود ندارد.
• - در سازماه­های چند تنی همواره مجریان بر مدیران و بالعکس مدیران بر اجرا کنندگان نظارت دارند. به خصوص هنگام انتخابات نظارت طبقه عظیم مجریان٬ شدیدتر و بیشتر می­گردد.
• - در نوع سوم که به صورت بده و بستان و داد و ستدی اداره می­شود٬ باز هم در مواقع خاص٬ مسئولین در اخذ تصمیمات دارای اختیارات لازم هستند.
• - در نوع چهارم که تئوری بازار آزاد در سازمان حکم فرماست٬ مثل سازمان بازار مشترک اروپا٬ باز هم مسئله تمرکز و عدم تمرکز در اخذ تصمیمات مطرح و نافذ است. کارشناسان درباره بازار آزاد می­گویند هر سازمان و یا هر عاملی پس از مدتی جای خودش را اشغال کرده و در موقعیت ویژه با توجه به رقابت٬ فعالیت٬ تلاش و شرایط مختلف محیطی جایگزینی می­شود و می­تواند نقش عمده را در تصمیم گیری داشته باشد.
• - بنابراین، همانطور که مشخص است، تمرکز و عدم تمرکز در تصمیم گیری در سازمان ها بستگی به نوع سازمان و نوع تصمیمات دارد. در سازمان هایی که مدیریت بر مبنای سلسله مراتب اداری بوده و دارای قالبی متحجرند مثل ارتش ها، تمرکز بر روی تصمیمات در سطوح بالایی اخذ می شود، اما با توجه به تفویض اختیار و نظریه حیطه نظارت و بادبزن فرماندهی، بعضی از تصمیمات در سطوح پایین توسط عناصری حاکم بر همان سطح بعد از مطالعات لازم گرفته می شود.
• - در سازمان های چند تنی، همواره مجریان بر مدیران و بالعکس مدیران بر اجرا کنندگان نظارت دارند و در مواقع انتخابات، نظارت به شدت بیشتر می شود. در سازمان های داد و ستدی نیز، باز هم در مواقع خاص، مسئولین در اخذ تصمیمات دارای اختیارات لازم هستند.
• - در نهایت، در سازمان هایی که به صورت بازار آزاد عمل می کنند، مثل سازمان بازار مشترک اروپا، مسئله تمرکز و عدم تمرکز در تصمیم گیری نیز مطرح است. هر سازمان و یا هر عاملی پس از مدتی جای خودش را اشغال کرده و در موقعیت ویژه با توجه به رقابت، فعالیت، تلاش و شرایط مختلف محیطی جایگزینی می شود و می تواند نقش عمده را در تصمیم گیری داشته باشد.
• - بنابراین، می توان گفت که در هر نوع سازمان، تمرکز و عدم تمرکز در تصمیم گیری به شرایط موجود بستگی دارد و تمرکز مطلق در اخذ تصمیم وجود ندارد. برای دستیابی به نتایج بهتر در تصمیم گیری، لازم است تحلیل دقیقی از شرایط موجود در سازمان و نوع تصمیمات اخذ شده، صورت گیرد.

برای تهیه کتاب اینجا یا روی تصویر کتاب کلیک کنید.